Waarom kinderen en telefoon (of tablet) niet altijd goed samen gaan
Ik heb al meerdere keren geschreven over het feit dat ik een beetje een haat/liefde verhouding met mijn mobiele telefoon heb. Aan de ene kant ben ik blij dat ik hem bij me heb als ik in een Tsjechische supermarkt wanhopig probeer uit te vinden welk brood nou een volkorenbrood is (celozrnný chléb…), aan de andere kant voel ik me na een avondje facebooken nou niet echt heel veel prettiger dan daarvoor. Dus ik probeer een balans te vinden en er gewoon niet teveel op te kijken. Wat ook meespeelt is dat ik voor mijn kinderen ook het goede voorbeeld wil geven. Ze zijn nog te jong voor telefoons, maar ik kan natuurlijk niet met droge ogen zeggen dat zij geen tv mogen kijken als ik vervolgens wel continu op mijn schermpje zit te koekeloeren. Én, wat steeds meer uit onderzoek duidelijk wordt, is dat teveel schermtijd niet goed voor de ontwikkeling van kinderen is. Dus in dit artikel lees je waarom kinderen en telefoon (tablet, computer of tv) niet altijd goed samen gaan.
Waarom kinderen en telefoon niet altijd goed samen gaan
Het is een beetje een lang verhaal geworden. Sorry, ik weet dat dat niet meer van deze tijd is. Maar als je je als ouder zorgen maakt over het schermgebruik van je kind, is dit artikel zeker het lezen waard!
> Lees ook de 10 redenen waarom minder telefoon voor jou zelf een goed idee is
> Lees ook de 24 dingen die je kunt doen in plaats van op je telefoon te kijken
Kinderen en telefoon: we bedoelen het vaak zo goed
Ouders geven hun kinderen vaak een smartphone of tablet omdat ze de ontwikkeling van hun kind willen stimuleren, bijvoorbeeld door educatieve apps en spelletjes. Echter, jammer maar helaas: teveel schermtijd op een te jonge leeftijd staat de ontwikkeling van belangrijke vaardigenheden juist in de weg. Vaardigheden als focus, concentratie, aandacht erbij kunnen houden, communicatie met anderen en anderen kunnen aanvoelen, en het opbouwen van een grote vocabulaire worden allemaal geschaad door teveel schermtijd. Oftewel, ouders die denken dat ze hun kind een voorsprong geven door ze veel met een smartphone of tablet te laten spelen, doen soms meer kwaad dan goed voor de ontwikkeling van hun kind.
Kritische ontwikkeling van de hersenen in de eerste levensjaren
Vanaf het moment dat een kind geboren wordt tot hij ongeveer drie jaar oud is, ontwikkelen de hersenen van het kind zich razendsnel en zijn ze bijzonder gevoelig voor de omgeving om het kind heen. In medische kringen wordt deze periode ook wel de ‘kritische’ periode genoemd, omdat de hersenen in deze periode het fundament vormen waarop alle latere hersenfuncties gebouwd worden. Om ervoor te zorgen dat het neurale netwerk van de hersenen zich normaal tijdens deze periode ontwikkelt, heeft het kind specifieke stimuli vanuit de buitenwereld (en dus niet vanaf een scherm!) nodig. Teveel stimuli vanaf een scherm en te weinig stimuli vanuit de buitenwereld zorgt ervoor dat de ontwikkeling van het kind vertraagd wordt. En dit kan het hele verdere leven effect blijven houden.
Smartphones en tablets maken lui
Waar ligt dit nou aan? Een groot deel van het probleem ligt aan het feit dat het gene wat smartphones en tablets zo fantastisch maakt – namelijk tientallen stimuli die letterlijk één klik van je verwijderd zijn, en meerdere acties tegelijk kunnen verwerken – juist het gene is wat jonge hersenen niet nodig hebben.
Tablets en smartphones zijn de ultieme ‘shortcut tools’: in tegenstelling tot een ouder die een verhaaltje voorleest, krijgt het kind met een filmpje op een smartphone of tablet een compleet pakket aan (bewegende) beelden, geluiden en woorden voorgeschoteld, waarbij hijzelf bijna niets meer hoeft te doen. Dus in plaats van dat het kind de tijd moet nemen en de inspanning moet doen om uit zijn ouders stem woorden te herkennen, vanuit die woorden beelden te vormen en al die beelden tot een min of meer samenhangend verhaal te vormen, zorgt een verhaaltje op een smartphone ervoor dat het kind ‘lui’ wordt. De smartphone doet immers het denken voor hem en het resultaat is dat zijn ‘cognitieve spieren’ zwak blijven.
Problemen met vrienden maken
De frontale kwab van de hersenen is het gedeelte dat verantwoordelijk is voor het ontcijferen en begrijpen van sociale interacties. Hier vinden onder andere de processen plaats die maken dat we met anderen kunnen meeleven en dat we non-verbale signalen als gezichtsuitdrukkingen, intonatie van de stem, lichaamstaal etc. kunnen begrijpen terwijl we met mensen praten en interacteren. Het zal je niet verbazen dat de meest cruciale tijd voor de ontwikkeling van deze frontale kwab de eerste jaren van een kinderleven zijn. En dat een goede ontwikkeling sterk afhankelijk is van authentieke interacties met andere mensen.
Dus, als je kind al zijn tijd doorbrengt voor een scherm in plaats van dat het speelt, praat en interacteert met ouders, broertjes en zusjes, andere kinderen en andere volwassenen, dan heeft dat tot gevolg dat zijn empathische vaardigheden onderontwikkeld blijven, mogelijk voorgoed.
Het leven heeft geen aan/uitknop
Op een smartphone of een tablet heeft elke aanraking van je vinger een direct gevolg. Er gebeurt altijd en meteen iets. Op het moment dat het aanraken van een scherm een verandering in kleuren, vormen en geluiden met zich meebrengt, reageren de hersenen van het kind met het vrijlaten van het stofje dopamine. Dopamine is een belangrijk onderdeel van het beloningssysteem van onze hersenen en geeft ons plezierig gevoel. Een kind dat veel met een tablet speelt leert zo dat iedere actie die hij met zijn vingers uitvoert meteen een (plezierig) effect heeft. Het vrijkomen van dopamine zorgt er daarbij voor dat het kind steeds door wil blijven spelen met het scherm. Op deze manier leert het kind interactie via een scherm te prefereren boven interactie in de echte wereld. En leert hij onvoldoende dat in het echte leven sommige dingen nou eenmaal tijd en geduld nog hebben omdat ze nou eenmaal niet met een druk op een knop te realiseren zijn. Denk bijvoorbeeld aan het opbouwen van betekenisvolle relaties.
Dus helemaal maar geen schermen meer?
De conclusie is dus dat kinderen en telefoon niet de gouden combinatie is die menig ouder wellicht hoopte. En ik hoor al die ouders al zuchten die nu denken dat ze hun kind dus nooit meer even af kunnen leiden met een schermpje. En ik moet eerlijk bekennen, ook ik zet mijn kinderen wel eens voor de tv om maar even van ze af te zijn. Maar gelukkig is het niet zo dat schermen helemaal niet meer mogen. Smartphones en tablets hebben ook zeker een heleboel positieve eigenschappen, zelfs ook voor kleine kinderen. Het gaat, zoals bij bijna alles in het leven, om balans. Schermtijd kan het helpen coördinatie, reactievermogen, taalvaardigheden en algemene kennis helpen ontwikkelen. Het gebruik moet alleen beperkt zijn en nooit in de weg staan van face-to-face menselijke interactie.
Hoeveel schermtijd mag een kind?
Wil je weten hoeveel schermtijd jouw kind maximaal mag? Op internet zijn verschillende richtlijnen te vinden. De website mediaopvoeding zegt bijvoorbeeld het volgende:
- tot 2 jaar: 5 minuten per dag samen tv-kijken en een paar keer per week samen surfen;
- 2 – 4 jaar: 5 à 10 minuten per keer, tot maximaal 30 minuten per dag;
- 4 – 6 jaar: 10 à 15 minuten per keer, tot maximaal 1 uur per dag;
- 6 – 8 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten;
- 8 – 10 jaar: maximaal 1 à 1½ uur beeldschermtijd per dag;
- 10 – 12 jaar: maximaal 2 uur beeldschermtijd per dag;
- 12 jaar en ouder: maximaal 3 uur beeldschermtijd per dag.
Liefs, Femke
PS. De foto boven dit artikel (van mijn allerliefste zoontje) is natuurlijk volledig in scène gezet ;-).
Volg mij ook op Facebook en Instagram!
Het originele artikel (in het Engels) lees je hier